Achter de schermen, boerenleed en kutnatuur

Okay, Ton klimt bij wijze van uitzondering ook maar weer eens in de pen. Boerenleed en “kutnatuur”… Dat laatste uiteraard met een knipoog, maar het brengt je soms aardig aan het twijfelen, die Schepping en onze rol daarin. Van oorsprong is de mens eigenlijk jager/verzamelaar en misschien hadden we dat- gezien de soms lastige strijd met onze medeplaneetbewoners en de elementen- ook beter kunnen blijven.. Ik hoor de oplettende alternatieve lezer denken; “je moet ook niet tegen die natuur strijden maar ermee samenwerken!”. Dat is precies wat wij proberen te doen, alleen is de verdeelsleutel voor wat betreft de opbrengst nog niet geheel doorgedrongen in het “natuurkamp”. Daar moeten we samen nog uit zien te komen.

Het jaar begon eigenlijk goed. Na anderhalf jaar extreme droogte en een dientengevolge lage opbrengst van groente, fruit en vooral olijven, hadden we dit jaar een fantastische start met voldoende regen afgewisseld met veel zon en een rijke oogst met blij gemoed lag in het verschiet.De druivenranken onwaarschijnlijk vol met bloesem, de olijven stampvol met baby-olijfjes (na ze afgelopen winter flink gesnoeid en gepamperd te hebben met schapenmest ). Een veelbelovend jaar zat eraan te komen, superlatieven schoten tekort om onze blijdschap en verheugdrift kenbaar te maken. Tot die namiddag van 31 mei, een benauwde dag waarin donkere wolken zich van alle kanten samen pakten. O jee, het zal toch niet… En ja hoor, de moeder aller hagelstormen daalde op ons neer, in een uurtje een spoor van vernietiging achterlatend. Vol verbijstering zagen we hoe de hagelstenen hun verwoestende werk in de tuin hadden gedaan, de tomaten, courgettes en meloenen aan flarden, de druivenranken kaal, en de olijfbomen met hun prille olijfjes ontdaan van zo’n 40% van hun vruchten in wording. “kutnatuur…”.

Een opsteker was dat de bomen dit jaar zo extreem vol hingen dat de overgebleven 60% hopelijk toch nog voor een goede oogst zullen zorgen. (maar prijs de dag niet voor het avond is). De moestuin herstelt zich inmiddels een beetje. Tomaten zijn ware overlevingskunstenaars, de geperforeerde courgettebladeren zijn dood, maar nieuwe groei is alweer zichtbaar. Alleen de watermeloenen hebben grotendeels de geest gegeven. “Kop d’r veur” zeggen ze in Groningen, en dat is dan ook wat we doen. “Dom doorgaan” kan ook. Is hetzelfde maar past beter bij mij 🙂 . Ach, en zo’n buitje, wat is dat nou. De natuur herbergt nog veel pittigere verrassingen van geheel andere orde…

Wilde zwijnen zijn zo’n verrassing. Prachtige beesten, dat wel. Heel soms komen we er een tegen, maar ze zijn erg schuw en vooral ’s nachts actief. Wat doen ze dan vooral ’s nachts? Nou, eten en verwoesten. En beide dan vooral onze jonge fruit en noten boomaanplant. Diverse amandelboompjes legden inmiddels het loodje, maar ook sinaasappel, loquat (hun favoriet), granaatappel, linde- en walnootboompjes stonden op hun menu. Hup, snuit in de grond, boompje eruit en verwoesten maar. Ik word daar wel eens triest van, al dat werk, al dat geld, sommige boompjes stonden al 2 jaar. Bizar, ik bedoel, we hebben honderden hectares natuur om ons heen met heel veel jonge wilde boompjes. Laat ze daar gaan eten en vernielen. Maar goed , eerlijk is eerlijk, zij waren hier eerst en hebben de oudste rechten. Gelukkig hebben we inmiddels honderden boompjes geplant, dus ondanks de schade blijft er (voorlopig) genoeg over. “kutnatuur”.. “Een hek” hoor ik je denken. We hebben het even uitgerekend, dat wordt dan een omheining van meer dan 2 kilometer. Geen optie. Wij nemen ons verlies maar, is voor iedereen beter.

Een ander beestje leeft hier ook in grote getale. Veel kleiner dan die wilde zwijnen maar niet minder effectief in zijn verwoestingsdrift; de woelmuis. Een guitig beestje met een culinaire voorliefde voor wortels. Nee, geen waspeen of winterpeen, maar gewoon wortels, van wat voor plant of boom dan ook. Wij hebben in onze groentetuin een walhallistisch biotoop voor ze geschapen. Lekker losse grond vol lekkernijen. Courgettewortel, slawortel, pompoenwortel, koolwortel, heerlijk vinden ze dat. En zo komt het dat ik bijna dagelijks plots overleden grote groenteplanten in de tuin vind, helemaal onbeschadigd, maar zonder wortel natuurlijk, een afgekloven steel rest. Aardappels lusten ze ook graag, zo blijkt. Een week of 3 geleden oogstte ik de eerste vroege aardappels. Wow, wat een opbrengst! 5 kilo van 3 planten! We besloten het veld gewoon beetje bij beetje te oogsten, al naar gelang we ze nodig hadden. Fout! Grote misrekening! Eergisteren besloot ik toch maar het hele veld te rooien, zodat we de vrijkomende grond dan weer konden gebruiken voor andere gewassen (150m2). Al wat ik vond; geen aardappels. Slechts muizengangen van plant tot plant en hier en daar een volledig uitgeholde aardappel. Fijnproevers zijn het, ze eten de schil ook niet. “kutnatuur”. Het moet gezegd, wij zorgen wel goed voor ze. De wilde beestjes komen hier niks te kort. En als je nu denkt dat die muizen alleen huishouden in de moestuin, niets is minder waar. Net als de wilde zwijnen hebben ze het ook voorzien op de jonge boomaanplant. Iets subtieler natuurlijk maar met hetzelfde resultaat. Regelmatig zie ik opeens een van onze boompjes van de een op de andere dag met verdroogd en dood blad staan, verder niks aan te zien, morte subito. (gisteren nog ons laatste tamme kastanjeboompje die al 2 jaar stond). Even graven bij de wortel brengt duidelijkheid. Muizengangen en verdwenen wortels…. Zo zijn we al diverse kiwistruiken, pruimenboompjes, tamme kastjes en niet te vergeten peperdure pawpawboompjes verloren. Natuurlijke vijanden hebben ze nauwelijks daar ze voornamelijk onder de grond leven. Ja, Paco maakt succesvol jacht op ze, maar die mag dan weer niet in de moestuin komen.

Gevederde vrienden zijn er ook volop. Genieten is dat en ik word er doorgaans erg blij van. Echter, hier woont ook een grote kolonie blauwe eksters, prachtvogels, echt waar, maar hondsbrutaal en echte rovers. Hoewel het alleseters zijn heb ik inmiddels het vermoeden dat hun voorkeursmenu rijpe kersen en aardbeien zijn. Van ons aardbeiveld tot nu toe zo’n 7 aardbeien kunnen redden, van de gigantische kersenboom een handvol (letterlijk). ‘kutnatuur”…

https://nl.wikipedia.org/wiki/Blauwe_ekster

Vorig jaar plantte ik Japanse wijnbes bij ons “klimrek” voor druiven kiwi’s. Uit de moestuin van mijn vader in Nederland. Ondanks de droogte hebben ze (met dagelijks watergeven) de zomer van 2019 overleeft. Dit voorjaar zat de groei er flink in, met rijk dragende takken. In gedachten oogstte ik al een flinke schaal vol in Juli. Helaas, eergisteren zag ik het grootste deel van de struiken triestig verdroogt staan, ondanks genoeg water. Even graven, ja hoor, woelmuizen. Had ik die al genoemd? “kutnatuur”….

En dan in vogelvlucht nog wat andere onwenselijke natuurfenomenen; de beroemde “krulziekte” in de perzikboompjes. schildluis in de pruimenaanplant, bladluizen en mieren in mijn tropische tomatillo’s die daarom de uitbundige bloemen niet omzetten in vrucht, de vorst die alle passievruchtplanten heeft doen hemelen, citrusboompjes aangetast door wolluis, coloradokevers in de aardappels (mooi zijn ze wel, en ach, die piepers bleken toch woelmuizenvoer), rupsen in de kool, hardnekkig kweekgras dat tuinieren welhaast onmogelijk maakt (en nee, we willen geen roundup gebruiken) en niet te vergeten de steeds langere extreme droogteperiodes hier in zuid Europa, gelardeerd met onwaarschijnlijke buien. Zelfs de mens kan die klimaatverandering nauwelijks bijblijven , laat staan dat de natuur zich bijtijds kan aanpassen. En een virus, is dat ook natuur? Vast wel, ook kut soms. Al met al speelde ik de laatste tijd soms serieus met de gedachte het roer weer eens om te willen gooien. Toch weer reizen? Of gewoon een leuk huisje aan de Portugese westkust, met een moestuintje, een atelier voor Annemieke, een werkplaats mancave voor mij om wat te knutselen, zwembadje… Dat is me echter vooralsnog wat te oubollig en saai. Ook al word ik dit jaar 60, aan zo’n pensionado-gerananium leven ben ik nog niet toe. Ontsaaiing nog altijd hoog in het vaandel en in die zin liggen er hier op quinta Arrancada nog genoeg spannende uitdagingen. 🙂

Zo, he he, dat lucht op, genoeg geklaagd. Gelukkig lukt er ook heel veel wèl en zijn we dankbaar hier op deze vrijgevochten manier te mogen leven, een deeltje te mogen zijn van de natuur die ons omringt. Al die tegenvallers maken je ook iets nederiger, in positieve zin. We kunnen als mens niet alles naar onze hand zetten, hoewel dat in de gangbare landbouw inmiddels wel gemeengoed is geworden. Voor iedere kwaal een gif. Dat doen en willen we niet, dus calculeren we een verlies van oogst in, it’s part of the deal. En wie na het lezen van dit epistel nog steeds vindt dat biologisch geteelde groente en fruit te duur is; die hoort wat mij betreft in het rijtje kutnatuur, maar dan zonder aanhalingstekens. Goed voedsel is te goedkoop geworden. Ik zeg dat vaker en het wordt me doorgaans niet in dank afgenomen (voedselbankdiscussies liggen gelijk op de loer). Maar toch is het waar, tuurlijk, een eerlijke verdeling staat voorop. Maar voedsel en schoon water is het belangrijkste om te overleven. Toch besteden we het grootste deel van ons geld aan wonen, een nieuw bankstel, een (vlieg)vakantie, een tv of computer, , onnodige prullaria uit Verweggistan, auto’s. Maar een biologische krop sla van een euro vijftig is te duur…….

En dan nog een Corona afsluitertje; ik mag van harte hopen dat de huidige crisis toch achteraf nog ergens goed voor blijkt, ondanks de vele slachtoffers. Dat die giftige covid appel toch een zoete blijkt. Een moment van bezinning, van verandering, van hoop en compassie. Met een deemoedige buiging naar die “kutnatuur” . You don’t know what you’ve got till it’s gone.

O ja, dit prachtige liedje van Daniël Lohues (mooi vertolkt door Herman) vond ik wel toepasselijk. Luisteren!

Kus

Ton

12 gedachten over “Achter de schermen, boerenleed en kutnatuur”

  1. Lieve beiden, wat een frustratie! Ook al hebben we niet in dezelfde mate last van de problemen waar jullie mee te maken hebben herkennen we wel degelijk wat er mis kan gaan. Sla geplant en de volgende dag ligt de helft plat omdat er een woelmuis doorheen gegaan is. Een jonge boom die het loodje legt omdat er een hert met zijn gewei tegen heeft staan schurken. Wilde zwijnen die een flink stuk omploegen en daarmee een flink deel van de tuinbonen tegen de grond werken…Iets onbekends dat de aardbeien opvreet en grote gaten maakt. Jullie werken er zo hard voor!! We hopen dat jullie nu het ergste gehad hebben en de rest van het oogstjaar ineens verrassend goed uitpakt! Het is jullie iig van harte gegund! Liefs vanuit Betaille!

  2. Prachtige column Ton, want zo kun je jouw schrijven mijns inziens wel noemen. Mooi om tussen de regels door te lezen dat je een enorm respect hebt voor het gevecht met die kutnatuur. De frustratie en de verwondering met betrekking tot die kutnatuur staan in jullie leven dicht naast elkaar, en ik denk dat je hier in Europa bijna niet dichter bij de natuur kunt leven. Ik heb daar grote bewondering voor, sterker nog, ben stiekem een beetje jaloers…

  3. Troost , niet alleen in Portugal. Hier worden de mooi opgekweekte stokbonen tot de grond en op de te houtige stengel (vinden de muizen) opgegeten. Maar weer opnieuw opkweken. Maar wel een stevig tijdverlies.

  4. Een gevecht tussen frustratie en liefdevol respect…
    Werd eerlijk gezegd wel een beetje moedeloos toen ik het las.
    Dacht tegelijkertijd: hier hebben de jager-verzamelaars vroeger ook mee te dealen gehad. Dat eindigde in hekken en roundup en andere zooi…
    Voor jullie de schone taak om een middenweg te vinden.
    En Ton?… Opgeven is geen schande, hoor.

  5. Ja hoor, een meer dan geslaagd column, je hebt wel wat schrijf talent. Maar ik begrijp dat het stoeien met de plantjes en de beestjes prioriteit heeft op het moment. Ben ik blij dat wij het grootste deel van ons geld alleen aan voedsel uitgeven, ik hoef me niet te schamen. Zoveel mogelijk eerlijk voedsel, ook al is het wat duurder. Dat is ook het belangrijkste. Af en toe gunnen we ons een uitspatting… een toertje met de auto.
    Ik ben niet in staat om jullie bergen te verzetten en vind het soms wel eens jammer, dat ik niet jonger ben en beter in shape. Ik heb enorm respect voor jullie prestatie en al zou ik toch proberen wat “lieve” blokkades proberen op te werpen, voor op z’n minst een deel van het “addergebroed”, ook voor mij geen giffen, roundup of andere zooi (nooit gebruikt ook), niet eens in m’n bescheiden tuintje.
    En ja, ik ben voorzichtig positief dat men iets leert uit deze crisis. Heel sporadisch hoor ik links en rechts al wel wat landen die met mooie initiatieven komen. Het kunnen er niet genoeg zijn. Ik ga ervoor.
    Veel succes met jullie levenswerk.

  6. Jemig jongens..wat een duffe ellende. ,Zeker te hopen dat er nog een redelijke olijfoogst aan komt. Je kan er weinig aan doen,maar ik bewonder jullie moed en doorzettingsvermogen..ik weet niet of ik????? Maar blijf genieten van alles wat jullie wel hebben…..

  7. Mooi geschreven pap. Ja, verlies kunnen nemen, denk ik een van de belangrijkste lessen op dit moment. In kunnen leveren. Lukt jou /jullie aardig goed volgens mij! En op organische wijze doorgaan met wat we wel nog kunnen ‘hebben’ en daar gelukkig mee zijn.

  8. Hoi Ton,

    Hier in onze stadstuin in Groningen ben ik laatst met Isis ook druk bezig geweest met het beplanten van ons groentetuintje.
    Binnen een paar dagen was ook hier de fauna helemaal los gegaan met als resultaat opgevroten plantjes……
    Wilde zwijnen zit hier niet volgens mij, alhoewel de wolf er wel aan komt! (wat als kind zijnde mijn lievelingsdier was)
    ik verdenk de buikpotigen onder ons er van……

    Misschien zitten jullie “teveel” in de natuur?
    Huisje bij zee met een garage om aan “vintage” auto’s te klussen?
    Zou toch jammer zijn dat al die kennis verdwijnt!
    Tuintje voor je eigen onderhoud er bij…..

    Waren er ook plannen om een camperplek te maken?
    kunnen jullie van dat geld lokale biologische groenten en fruit kopen!

    Succes en groeten van ons!

  9. Hallo daar.
    Iedereen leeft met jullie wel en wee mee zo te zien, en ja soms zit het mee en soms zit het tegen. Maar uiteindelijk komt het vast wel weer goed.
    Lieve groetjes uit Noordwijkerhout.

  10. 7 jaar heb je nodig om stabiliteit in een ecolisch bedrijf te realiseren. Zo zagen we in: “The Biggest Little Farm” onder andere te zien bij Pathé Thuis. Prachtige film en inspirerend, gewoon nog even volhouden Ton.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *